Het wondermiddel der natuur

Het afgelopen jaar heb ik meermalen blogjes geschreven over de kwalijke zaken van gentechnologie. De kracht van de boodschap ligt in de herhaling dus was ik blij dat Zembla weer eens aandacht besteedde aan de macht van de gentechlobby. Als het handelsverdrag (TTIP) tussen de Europese Unie en de Verenigde Staten daadwerkelijk wordt ingevoerd op de manier zoals het er nu voor ligt, dan kunnen we genetisch gemodificeerd voedsel uit de VS niet meer tegenouden op de Europese markt. Een ernstige zaak waar niet vaak genoeg over gepubliceerd en gepraat kan worden.

Wat is er aan de hand? Je hebt vast wel eens gehoord van Roundup, het wondermiddel voor iedere boer om het onkruid dat de gewassen teistert eenvoudig te bestrijden. Het wordt op de markt gebracht door het Amerikaanse bedrijf Monsanto. Ten eerste kun je er over van mening verschillen wat onkruid is ten tweede de manier waarop dat bestreden moet worden. En als je dan besluit dat met een gif te doen dan kom je al gauw uit bij het wondermiddel Roundup, want het is snel en zeer effectief.

Roundup is niet zo maar een onkruidbestrijdingsmiddel, maar een heel slim bedenksel, een echt wondermiddel dus. Omdat het alle gewassen die ermee behandeld worden dood is het en eigenlijk helemaal niet geschikt voor huis-tuin-keuken gebruik, want het dood ook de gewassen die je wilt laten staan. Hoe kan het dan gebruikt worden bij de bestrijding van onkruid in velden met gewassen?

Monsanto heeft via gentechnologie zaden ontwikkeld die resistent zijn voor de stof glyfosaat, de stof die het middel Roundup bevat. Heel slim natuurlijk, kom er maar op. Want over een veld met soja of mais dat gekweekt is met de speciale zaden van Monsanto kan je rustig Roundup spuiten, alles gaat kapot behalve de genetisch gemodificeerde zaden van Monsanto. En ondanks dat de Roundup evangelisten zeggen dat Roundup niet schadelijk is voor de gezondheid zijn ze niet bereid een glaasje ervan te drinken. Zeg nu zelf: “Wil jij voedsel op je bord dat behandeld is met Roundup?” Ik niet.

De schokkende uitzending van Zembla laat zien wat de gevaren zijn van het gebruik van Roundup , bijvoorbeeld voor zwangeren en jonge kinderen, en hoe nietsontziend de belanghebbers en lobbyisten zijn. Nog belangrijker is te beseffen dat als het handelsverdrag TTIP, waar momenteel druk over onderhandeld wordt, niet heel goed in de gaten gehouden wordt we straks iets op ons bord aantreffen waar we niet blij van worden. Helaas is de transparantie in de onderhandeling ver te zoeken.

Bekijk hier de aflevering van Zembla.

2015 het jaar van de bodem – Dag 356

Alles begint bij de bodem. Als je dat een beetje op z’n Italiaans uitspreekt moet ik altijd denken aan de pizzabakker die in een reclamespotje zijn heerlijk krokante pizzabodems aanprijst. Vooral de toevoeging dat alle andere pizza’s altijd naar karton smaken was voor mij genoeg om de kant-en-klaar-pizza’s te vermijden. Zoals ik zoveel mogelijk bewerkte voeding probeer te vermijden. Over een ding ben ik het eens met de Italiaanse pizzabakker: het begint bij een goede bodem.

2015 is door de FAO van de Verenigde Naties uitgeroepen tot internationaal jaar van de bodem. Door de groei van de wereldbevolking, de toenemende bedrijvigheid en de klimaatverandering komt de beschikbaarheid van vruchtbare grond steeds meer onder druk te staan. De industriële landbouw met zijn grootschalige monocultuur en zware landbouwwerktuigen hebben negatieve impact op de bodemvruchtbaarheid. Veel van de vruchtbare toplaag gaat per jaar verloren. Als we zo doorgaan is over 60 jaar alle vruchtbare grond verdwenen en kunnen we geen voedsel meer verbouwen.

Omdat wij met ons voedsel volledig afhankelijk zijn van beschikbare vruchtbare grond wordt het hoog tijd dat er aandacht gegeven wordt aan het belang van een goede bodem. In Nederland is een speciale website in het leven geroepen om ruchtbaarheid te geven aan het initiatief. Maar eigenlijk vind ik de inhoud nog wat mager. Ik hoop dat er nog een aantal interessante acties volgend dit jaar, dan ben ik graag bereid daar aandacht aan te besteden.

Leuk is de aparte facebookpagina waar humus aandacht vraagt voor de grond en waar je een petitie kunt tekenen. Doe net als ik en teken mee! In België pakken ze het al wat serieuzer aan. De website houdt ook nog niet over maar daar is de centrale overheid de initiatiefnemer met een aftrap door de Minister van Omgeving, Natuur en Landbouw. Op de Engelse site vond ik een uiterste informatief en aansprekend filmpje (zie onderaan).

Afijn het hele jaar door zal aandacht besteed worden aan de bodem met als doel het belang van een gezonde bodem te onderstrepen. Willen we met z’n allen overleven dan zullen we stil moeten staan bij de gevolgen van de destructie die nu gaande is en de mogelijkheden die er zijn om over te stappen op duurzame landbouw. Pas als we het belang inzien zijn we bereid om iets meer te betalen voor eerlijke, gezonde en duurzame voeding. Wij hebben het zelf in de hand.

 

 

Terug naar het gemengd bedrijf – Dag 352

In het boerenbedrijf is biodiversiteit altijd de norm geweest. Het werden ook niet voor niets gemengde bedrijven genoemd met zowel landbouwproducten als dieren. Maar sinds de ontdekking van olie en de mechanisatie is het efficiënter geworden om met grote landbouwmachines grote hoeveelheden land ineens te bewerken. Hierdoor ontstonden grote gespecialiseerde bedrijven met of alleen landbouw, of alleen veeteelt. En dan vaak ook nog een soort gewas en een soort vee.

Monocultuur

Varkens in de buitenlucht

De monocultuur is de norm van vandaag geworden. We zien bijna geen dieren meer buiten, die zitten opgesloten in grote stallen. Toch blijkt de industrialisatie zijn keerzijde te hebben. Als dieren ziek worden heeft dat grote gevolgen voor de volksgezondheid, denk aan de gekke koeienziekten, mond-en-klauwzeer, vogelgriep en Q-koorts, en moeten vaak drastische maatregelen genomen worden waarbij meestal de volledige veestapel geruimd moet worden. Maar ook heeft de monocultuur gevolgen voor het milieu, de uitputting van de aarde, de CO2 uitstoot, de vervuiling van het grondwater en zitten we met een overschot aan afvalstoffen.

Toch horen we steeds meer andere geluiden. Er zijn boeren die inzien dat het zo niet langer kan en die terugkeren naar gemengde bedrijven waar de dieren gewoon weer buiten lopen. Wat is er nu mooier dan koeien in de wei, kippen die lekker scharrelen en varkens die in de modder liggen te rollen? Aan die vernieuwing, of kunnen wij beter zeggen terugkeer naar de oude norm, willen wij ook meedoen.

Ik vond een mooi filmpje over een varkenshouderij nieuwe stijl, waar de varkens met de biggen gewoon lekker buiten lopen. Ze worden op de boerderij geboren, hebben een mooi leven en eindigen hun leven ter plaatse. Dat heeft als bijkomend voordeel dat ze niet blootgesteld worden aan de stress van het vervoer naar een slachthuis. En weet je wat het mooiste is aan deze vorm van veeteelt: het stinkt niet.

 

 

Landbouw als een holistisch systeem – Dag 325

Al heel lang ben ik geabonneerd op het blad Ode wat tegenwoordig The Optimist heet. Elke maand ben ik weer verrast over de inspirerende en uitdagende artikelen. Ook in het vorige blad las ik een artikel dat al de hele maand in mijn hoofd zit. Wereldwijd zijn 74 miljoen jongeren zonder werk en er is wereldwijd nog steeds erg veel honger. Daarnaast is met de juiste aandacht en methode ontzettend veel mogelijk om grond vruchtbaar te maken zodat er met oog voor de planeet gezond voedsel verbouwd kan worden. Waar wachten we nog op?

De internationale denktank genaamd Food Tank vraagt aandacht voor het onderwerp en roept jonge mensen op om boer te worden. Vooral de nieuwe methoden als permacultuur en biodynamische landbouw staan centraal bij de Food Tank en laten zien dat kleinschalig boeren niet betekent dat je terug gaat in de tijd. De jongeren van vandaag staan veel meer met hun gezicht naar de toekomst en zijn bereid zaken anders aan te pakken dan de voorgaande generaties omdat zij zien dat het anders moet.

Food Tank zet zich in om het imago van de landbouw te veranderen. Landbouw nieuwe stijl gaat niet slechts over voedselproductie maar is een holistisch systeem dat veel verder gaat. Het helpt de biodiversiteit herstellen, het gaat over met respect omgaan met mens, dier en de natuur. De nieuwe landbouwmethoden werken aan het herstellen van het ecosysteem en het weer vruchtbaar maken van de bodem. Maar het betekent ook ondernemerschap en innovatie, met nieuwe business modellen en samenwerkingsvormen in lokale gemeenschappen als resultaat. Landbouw nieuwe stijl is een uitdaging voor jonge mensen en maakt de landbouw van de toekomst hip. Daar wil ik mij graag voor inzetten!

Met het volgende filmpje vraagt Food Tank aandacht voor het belang van landbouw als holistisch systeem:

 

 

Iedereen wordt weer boer – Dag 301

Onlangs bekeek ik weer een keer een aflevering van Tegenlicht uit 2013 over de crisis. De documentairemakers trokken daarvoor naar Griekenland alwaar de crisis extreem hard toesloeg. De werkloosheid is hoog, onder jongeren zelfs 60%. De meeste Grieken redden zich omdat ze kunnen terugvallen op de sterke familiestructuur. Wie dat niet heeft is aan de goden overgeleverd. Veel Grieken trekken daarom uit de steden naar het platteland. De enige mogelijkheid om met weinig geld toch aan voedsel te komen is het zelf te produceren.

Ook de creativiteit slaat toe als je weinig of niets bezit. Zo is de ruileconomie in volle gang. Maar ook leveren producenten direct aan de consument waardoor de tussenhandel niet meer nodig is, met als groot voordeel dat de prijzen laag gehouden kunnen worden. De consument koopt tegen een lagere prijs en de producenten houden meer over dan wanneer hun afzet via allerlei handels- en distributiekanalen gaat. Voor sommige producten is zelfs een markt niet eens nodig en wordt direct uit de vrachtwagen verkocht. Men weet elkaar te vinden.

In het nieuwe marktstructuren levert iedereen zijn bijdrage in volle vrijwilligheid. Volgens de Tsjechische filosoof Tomas Sedlácek ligt Griekenland hiermee voor op de rest van de wereld, zoals zij dat altijd geweest is. Niet alleen in Griekenland zie je een terugkeer naar zelfvoorzienend leven ook in Italië en Spanje zijn nieuwe economische structuren ontstaan. Nadat we jarenlang zijn doorgeschoten in het marktdenken met al zijn dure tussenschakels zien we een kanteling ontstaan naar een nieuw systeem. Naar de essentie terugbrengen van waar het om gaat maakt het leven niet alleen goedkoper maar ook een stuk leuker. De documentaire zet mij wederom aan het denken en is zeker de moeite van het bekijken waard. Misschien ben ik wel heel erg op de goede weg met mijn project.

 

Het voedselbeleid van de toekomst – Dag 249

De Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid (WRR) presenteert jaarlijks rapporten die de regering informeren over ontwikkelingen op verschillende terreinen zodat daar beleid op gemaakt kan worden. Een jaar geleden was dat het rapport nr. 90 “Naar een lerende economie” waarin heel verrassend de term basisinkomen aan de orde kwam en de toekomst van werk ter discussie stond. Dat paste uitstekend bij mijn dagelijkse activiteiten waarover ik ook op mijn andere blog schrijf.

WRR rapport nr 93

Op 2 oktober 2014 presenteerde de WRR haar laatste 93ste rapport getiteld: “Naar een voedselbeleid”, een onderwerp dat weer heel wonderwel past in dit project. Eergisteren liet ik in mijn blogje zien hoe vlak na de oorlog de wederopbouw startte met efficiencyverbetering van de landbouw om de voedselvoorziening weer op peil te krijgen. In het WRR rapport wordt nu een vooruitblik gegeven op hoe het landbouwbeleid moet worden omgevormd tot een voedselbeleid om de groeiende belasting van de aarde in goede banen te leiden. Dat ligt mooi in elkaars verlengde.

Ik eindigde mijn blogje van eergisteren met de uitspraak: De vooruitgang van het boeren is het einde van de boeren. Door de schaalvergroting zijn er veel grotere bedrijven ontstaan maar minder boerenbedrijven. Een verdere doodsteek zal volgen omdat in het vorige week verschenen WRR rapport wordt gepleit voor een verschuiving van dierlijke producten naar meer plantaardige producten. Ik voorzie nog meer lege stallen.

Toch ben ik overtuigd dat we minder melk moeten drinken en minder vlees moeten eten. Het is niet alleen beter voor het milieu en de CO2 uitstoot, maar het is ook veel beter voor het energie- en het grondverbruik. Voor plantaardige consumptie is minder energie en minder landbouwgrond nodig. En aan die ontwikkeling wil ik graag een bijdrage leveren vandaar mijn project.

Daarnaast ben ik ben ook overtuigd dat we minder voedsel zouden moeten exporteren, omdat de grond in Nederland schaars is en omdat voedsel een steeds langere en daarmee onoverzichtelijke weg aflegt van producent naar consument. Hier kleven allerlei nadelen aan en misbruik ligt op de loer met alle gevolgen voor de gezondheid van voedsel.

We hebben in Nederland enorm veel kennis opgedaan in de afgelopen decennia met voedselproductie. Het wordt nu tijd dat we landen, waar grond genoeg is, gaan helpen hun grond zodanig vruchtbaar te maken dat ter plaatse hoogwaardige voedsel verbouwd kan worden. Nederland kan zich dan verdienstelijk maken als kennisland, een ambitie die de overheid al jaren geleden heeft uitgesproken.

Wie het WRR rapport wil doorlezen kan hier terecht.

Landbouw van de toekomst uit het verleden – Dag 247

Vorige week was het programma Andere Tijden (2 oktober 2014) gewijd aan de landbouw van net na de tweede wereldoorlog. Nederland was toen volledig afhankelijk van voedsel uit het buitenland omdat door de oorlog de landbouw ontoereikend was om iedereen van voedsel te voorzien. Vooral de bodem was uitgeput vanwege het eenzijdige gebruik en het tekort aan middelen tijdens de oorlogsjaren.

Het Friese dorp Rottevalle werd uitgekozen als proeftuin om vanuit het Marshallplan, de hulp die vanuit de Verenigde Staten werd geboden, de voedselafhankelijkheid te keren. Er werd kennis en een bedrag van 100.000,- gulden ter beschikking gesteld om de voedselvoorziening te verbeteren. Een aantal Friese boeren gingen op bezoek bij Amerikaanse boeren om de mogelijkheden van nieuwe melkmethodes en de varkenshouderij met eigen ogen te bekijken. Het doel van de proef was om de boeren een beter bestaan te geven door het verbeteren van de methoden van landbouw en veeteelt.

Naast het herstellen van de grond, de watervoorziening en de efficiencyverbetering van de productie werd ook aandacht besteed aan het verhogen van de hygiëne op de boerenbedrijven. Zo werden de ramen vergroot waardoor de dieren meer daglicht kregen met als gevolg minder ziekten onder dieren. Maar ook de huishoudens werden aangepakt met moderne keukens en badkamers.

De VS was tijdenlang het grote voorbeeld voor de boeren in Nederland. Net als in de VS heeft de schaalvergroting een enorme vlucht genomen. Alle vooruitgang heeft zijn keerzijde. Dit is ook meteen de ondergang geworden van veel boeren. Waar vroeger boeren met 30 koeien een goed bestaan hadden zijn nu 200 koeien nodig. Het programma eindigt daarom met de conclusie: De vooruitgang van het boeren is het einde van de boeren.

Bekijk hier de aflevering van Andere Tijden.

 

Lokale voedselvoorziening – Dag 241

De boycot van Rusland begint negatieve vruchten af te werpen. Er zijn al een aantal fruittelers die faillissement hebben moeten aanvragen. Bij mij in de buurt zie je hele boomgaarden waar het fruit hangt te rotten aan de boom. Zonde. Zou het niet handiger zijn als we meer op onze eigen regio of in ieder geval ons eigen land gericht zijn wat het produceren van voedsel betreft. Nederland is een van de dichtst bevolkte gebieden ter wereld, dat betekent dat er niet veel grond beschikbaar is om voedsel te produceren. Ik heb mij altijd al afgevraagd of het wel logisch is dat we veel voedsel produceren voor het buitenland.

Al dat voedsel dat wij hier produceren moet niet alleen op schaarse grond geproduceerd worden maar moet ook nog eens een lange weg afleggen om elders te worden geconsumeerd. Dat betekent allemaal vervoersbewegingen die een belasting vormen voor het milieu. Om nog maar te zwijgen van de hulpmiddelen die nodig zijn om het voedsel vers te houden. Natuurlijk levert het inkomsten op, maar zou het niet veel slimmer kunnen?

Als we meer voor lokale consumptie gaan produceren en de globalisering daarmee voor een deel de rug toedraaien dan heeft dat nog een ander voordeel. We zijn dan minder afhankelijk van geopolitieke problemen zoals de boycot van Rusland, waardoor veel boeren (in Europa) momenteel in de problemen verkeren. Als we op een andere manier gaan produceren, meer gericht op de vraag en aanbod in eigen land en minder op een grootschalige monocultuurwijze, dan zijn de prijzen ook een stuk stabieler. De noodzaak om grootschalig te produceren wordt dan kleiner.

Gaan we daarmee terug naar de vorige eeuw? Nee dat denk ik niet. We hebben zoveel kennis en ervaring opgedaan met het produceren van voedsel en we hebben de beschikking over geavanceerde ICT systemen. Hierdoor moeten we goed in staat zijn om heel gespecialiseerd voedsel te produceren en dat nauwkeurig af te stemmen op heel gespecialiseerde vraag, waardoor de prijs geen rol meer speelt. Als wij dat niet kunnen dan doen we pas iets verkeerd. Dit gegeven maakt het voor jonge boeren ook een stuk aantrekkelijker om het vak uit te oefenen. Nu is nog maar 4% van alle landbouwers jonger dan 35 jaar waardoor de opvolging een probleem vormt.

Zonder boeren geen voedsel. En zonder innovatie en creativiteit geen bloeiende economie. Ik denk dat het veel slimmer kan. Als nu de bestaande boeren de jonge boeren met frisse ideeën een kans geven en gaan samenwerken dan is niet alleen de sector beter af maar Nederland zelf ook. Waar wachten we nog op? Waar blijft de overheid met stimuleringsmaatregelen om de sector echt innovatief te maken?

 

BD landbouw in de praktijk – Dag 193

De aarde kan op verschillende manieren bewerkt worden om voedsel te verbouwen, daarover heb ik al heel wat blogjes geschreven. Een van de manieren is de Biologisch Dynamische landbouw, waarbij zo goed mogelijk rekening gehouden wordt met de belasting van de aarde, de werking van de natuur en de kosmos en aandacht voor bodemvruchtbaarheid, waardoor de kwaliteit van voeding optimaal gewaarborgd wordt. De BD methode is ontwikkeld door de Oostenrijkse antroposoof Rudolf Steiner die 100 jaar geleden leefde. Zijn methode krijgt steeds meer navolging.

Kraaybeekerhof (foto: Bruine Bonenbende)

Voor mijn eigen project leg ik de lat hoog. Niet alleen gaan we aan de slag met permacultuur maar zullen we ook zoveel mogelijk de BD methode van de antroposofie hanteren.

In een uitzending van RTV Oost, uitgezonden op 5 augustus 2014, komt op een heel praktische manier aan de orde wat BD landbouw inhoudt. Om je op een praktische manier kennis te laten maken met de verschillende aspecten van BD landbouw is het leuk om deze aflevering te bekijken. In deze uitzending van RTV Oost komen een aantal interessante onderwerpen over BD in de praktijk aan bod, zoals:

• Het BD Tuinderijbedrijf De Zonnehorst van de familie Bunskoek uit Punthorst die in de praktijk vertellen en laten zien wat het kweken van groente en fruit volgens BD inhoudt;
• Petra Essink, docent BD voedingsleer bij de Kraaybeekerhof in Driebergen vertelt over wat voeding doet voor het lichaam;
• Het zadenveredelingsbedrijf De Bolster van de familie Vosselman uit Epe laat zien wat er bij komt kijken om zaden te produceren voor de BD landbouw.

Het inspireert mij iedere keer weer om te zien hoe mensen vol liefde omgaan met de natuur en het verzorgen van voeding dat tot weldaad kan zijn voor lichaam en geest.

De uitzending vindt je hier