Een kruidenspiraal – Dag 319

Ik ben vast een lijstje aan het maken van zaken die ik het komende voorjaar wil aanpakken. Ieder jaar pak ik voor het leereffect weer iets nieuws op. Het afgelopen jaar was dat knoflook telen, maar dat is nog niet echt een succes geworden, dat kan nog beter. Het komende jaar staan gemberwortel en mierikswortel op het programma. Maar dit voorjaar ga ik ook een kruidenspiraal maken.

Een paar weken geleden kregen we van iemand een stapel stenen die over waren. Die zijn erg handig om in een kruidenspiraal te verwerken. Om alvast goed voorbereid te zijn bekijk ik een aantal filmpjes op internet. Het is niet alleen belangrijk hoe de spiraal te maken maar ook waar precies de kruiden gepoot moeten worden. De ene kruidensoort houdt van veel zon, de ander weer van veel water. Maar de kruidenspiraal biedt ook een schaduwrijke kant. Het is dus nog een uitzoekwerkje om de ideale plek voor iedere kruidensoort te bepalen.

Nu heb ik kruiden in een houten bak staan, maar die kan niet het hele jaar buiten blijven. De vaste kruiden kunnen daar dus niet in blijven staan. Die zet ik nu weer tijdelijk in losse potten. Maar echt handig is dat niet. Het voordeel van de kruidenspiraal is dat het is opgebouwd uit stenen waardoor de warmte goed vastgehouden kan worden, waardoor de kruiden ook bij minder weer de warmte krijgen die ze nodig hebben. De vaste planten kunnen daarom blijven staan en de warmt minnende kruiden hebben de kans te overwinteren.

Er zijn heel veel filmpjes te vinden op internet. Iedereen doet het weer anders dus kan ik met een gerust hart mijn intuïtie volgen en mijn eigen invulling geven aan de kruidenspiraal. In het volgende filmpje is een combinatie van informatie over de manier waarop de spiraal gemaakt wordt en welke kruiden waar het beste tot hun recht komen.

 

 

Binnenshuis kruiden kweken – Dag 296

De finishing touch van pompoensoep is de koriander. Het afgelopen jaar in de pompoentijd was er bij mij in de omgeving geen of slechts heel weinig koriander te vinden. Dus besloot ik dit voorjaar om flink wat koriander zelf te kweken, met dramatisch gevolg. Wat bleek de slakken waren er dol op en in een mum van tijd waren de planten kaal. Dus dreigde ik dit najaar weer zonder koriander te zitten.

Koriander en Basilicum

Begin september toen de eerste pompoenen rijp waren heb ik binnenshuis twee potten koriander gezaaid. En dat is wonderwel een succes geworden. Twee volle potten. Daarnaast staan twee potten met basilicum wat wij ook ruimschoots gebruiken in allerlei Italiaanse gerechten en die ik zoveel mogelijk het hele jaar door kweek. Verse kruiden smaken altijd zoveel beter.

Meestal heb ik ook wel munt in de vensterbank staan, maar die staat er nog zo blakend bij in het relatief zachte weer dat ik ze nog lekker buiten heb laten staan. En ook heb ik het hele jaar door bieslook en peterselie in de vensterbank staan. Alle overige kruiden als tijm, rozemarijn, lavas en salie staan gewoon de hele winter buiten. Onmisbaar bij allerlei gerechten.

Een kruid waar ik het komende jaar wat speciale aandacht aan ga geven is dille. Dat vinden wij heerlijk, maar ook dat is door de slakken vroegtijdig ontdekt en opgegeten. Het voorjaar ga ik dat toch weer opnieuw uitproberen. Nu de werkzaamheden in de tuin minder worden is het heerlijk om al weer te fantaseren over het nieuwe groeiseizoen.

 

Wat kan je in het najaar nog zaaien – Dag 220

Twee weken geleden heb ik spinazie gezaaid in de volle grond, binnen een paar dagen was het al zichtbaar. Ik verheugde mij al op een maaltje. Maar dat zal waarschijnlijk niet het geval zijn. Gisteren ontdekte ik dat meer dan de helft is opgegeten. Geen slakkenspoor te bekennen dus ik denk dat het deze keer de vogels zijn. Ik moet wederom constateren dat moestuinieren niet vanzelf gaat.

Koriander

Een alternatieve mogelijkheid is om alsnog wat in potten te zaaien. Vooral kruiden doen het goed. Als ze op tijd gezaaid worden, dat wil zeggen nog ruim voor de vorst invalt zodat ze goed geworteld zijn, dan zijn ze ook in de vorstperiode te oogsten. Het is dan wel van belang dat de potten beschut zijn tegen al te strenge weersomstandigheden. Dek daarom de potten af met stro. Laat de grond niet uitdrogen dus blijf water geven.

Bij mij doet tijm het de hele winter altijd erg goed. Maar met een beetje aandacht is ook koriander en rucola te zaaien. Koriander is de komende maanden echt onmisbaar omdat de bijzonder smaak van het kruid perfect past bij de pompoensoep. Snijbiet is een tweejarige plant en kan ook de hele winter geoogst worden. Snij dan niet de gehele plant af maar alleen wat bladeren aan de buitenkant zodat hij door kan groeien.

Van mijn laatste zaaiactie van twee weken geleden heb ik nu nog veldsla, rode krulsla en Chinese kool in de volle grond staan, hopelijk gaat dat wel goed komen.

Kruiden drogen – Dag 206

Omdat wij vandaag logees krijgen moest de gastenbadkamer gereed gemaakt worden. Deze badkamer is een ideale plek om kruiden te drogen, het is een droge donkere ruimte met voldoende ventilatie, daarom had ik er een paar weken geleden tijm en rozemarijn te drogen gelegd. Nu zijn kruiden nog volop vers te gebruiken maar als de winter invalt niet meer. Dus begin ik op tijd met het aanleggen van de wintervoorraad. Inmiddels waren de kruiden droog genoeg dus was het hoog tijd ze in potten op te bergen.

De keuken rook heerlijk van de verse kruiden tijdens het inmaken. Van de rozemarijn heb ik een pot vol. De tijm blijft lang vers dus heb ik maar een klein beetje gedroogd. Het is een hele zoektocht hoe kruiden te kweken en te bewaren. Daar ben ik niet zo lang mee bezig, maar het is heel leuk om dat uit te vinden. Kruiden zijn niet alleen te gebruiken in de keuken om mee te koken, maar ook om geurzakjes te maken voor in de kast of op de wc. En uiteraard zijn veel kruiden bruikbaar om er thee van te zetten. Net als in de moestuin bouw ik het langzaam op. Ieder jaar neem ik een aantal nieuwe kruiden om uit te proberen.

In het voorjaar hebben wij een bezoek gebracht aan “Agnes Kruidentuin” op het Landgoed Eyckenstein in Maartensdijk. Agnes Looman runt daar een kruidentuin en droogt zelf haar kruiden. Wij waren erg onder de indruk van de droogcabine die ze heeft. Toen ik zo bezig was met het verwerken van de kruiden zei mijn man tot mijn verbazing dat hij voor mij ook een droogcabine wil bouwen zodat ik nog meer kruiden kan verwerken. Ik was verbluft. Meestal moet ik eindeloos soebatten als ik weer eens iets nieuws in mijn hoofd heb dat gemaakt moet worden. En nu kwam hij hier spontaan mee. Ik ben blij. Maar pas echt blij als hij er daadwerkelijk mee aan de slag gaat.

Als je meer wilt lezen over het bewaren en drogen van kruiden is er genoeg te vinden op internet. Hier een beknopt overzicht van de meest gangbare kruiden.

 

Kruidenkriebels – Dag 149

Als ik zelfvoorzienend wil worden dan moet ik ook in mijn eigen voedsel kunnen voorzien en dan is het wel handig als ik wat meer kennis heb van eetbare planten in mijn omgeving. Tenslotte is het uitgangspunt van de permacultuur de natuur zijn gang laten gaan. Maar dan moet ik wel weten wat wat is. Er is namelijk veel meer eetbaar dan we denken en wat we veelal als onkruid beschouwen. Een raar woord trouwens ‘onkruid’ dat heb ik maar eens opgezocht. Wikipedia zegt daarover het volgende:

Een onkruid is een op een bepaalde plaats ongewenste plant. Deze ongewenste planten kunnen wild of verwilderd zijn. Wild worden planten (of dieren) genoemd die niet gecultiveerd zijn maar in het wild leven.

Ellen, Esther, Mariëlle en Maja

Daarom was ik aangenaam verrast dat een dame bij mij in het dorp wandelingen organiseert waarin ze laat zien wat er allemaal in het wild voorkomt aan eetbare planten en kruiden. Daar wil ik meer van weten. Vandaag stonden eetbare kruiden op het programma. Met in totaal vijf dames gingen we bij ons in de buurt op pad. Over een rondgang van een wandelpad wat gemiddeld een half uur kost hebben wij vijf uur gedaan. Van een zelf meegenomen thermoskan met kokend water hebben we onderweg al plukkend onze eigen kruidenthee gemaakt.

Heel wat bekende en onbekende kruiden zijn de revue gepasseerd zoals kamille, weegbree, smeerwortel, distels en rode klaver. Ik heb er ook heel wat foto’s van gemaakt, maar omdat ik nog weinig kennis heb van ongecultiveerde kruiden kan ik ze niet allemaal meer achterhalen. Ik weet dat je zuring kunt eten en dat dit een veelvoorkomend kruid is in de tuin. Ik had er wel eens een plaatje van gezien, maar hoe die er nu in het wild uitziet wist ik niet. Ik weet ook dat je brandnetel kunt eten, maar toch vind ik dat ingewikkeld, ik heb namelijk altijd erg veel last van brandnetel als ik er met mijn lichaam tegenaan stoot. Maar ik heb het geprobeerd in de thee en het smaakte heerlijk.

In deze wandeling stond de moerasspirea centraal die nu volop in bloei staat met een lichte roomwit gekleurde bloesem. We hebben gezeten aan de waterkant via een meditatie even extra stilgestaan bij de moerasspirea. Hij deed mij wat denken aan de vlierbloesem die ook uit hele kleine bloemetjes bestaat. De moerasspirea heeft een ontstekingsremmende werking en is daarom goed tegen reuma. Hij werkt ook pijnstillend. We hebben er een spray van gemaakt op basis van water.

Onderweg hebben we nog heerlijk gegeten van een door Maja, de dame die ons rondleidde, gemaakte smeerwortelcake met allemaal natuurlijke ingrediënten en kruiden. Aan het eind van de wandeling hebben we van de verzamelde kamille een olie gemaakt. De ochtend begon met regen, maar al rap ging het over in zeer aangenaam weer, het was ons gegund. Naast de verhalen en de geneeskrachtige werking van de vele kruiden die we hebben gezien was naast de kennismaking ook ruimte voor rust, bezinning en tot jezelf komen. Kortom een zeer waardevolle en welbestede dag. Dank voor de gezelligheid: Maja, Esther, Mariëlla en Ellen.

Vis met dille – Dag 70

De kruiden beginnen al aardig groot te worden, klaar om te worden verwerkt en gegeten. Vandeweek heb ik al wat koriander bij de pasta geknipt, maar de kinderen vonden dat geen succes. Gewoontedieren willen de pasta op de manier waarop ze het altijd eten. Ik kan niet wachten tot het voorjaar de verschillende smaken voortbrengt. Vers is zoveel lekkerder dan gedroogd uit een potje. Ik heb twee grote potten met koriander dus kan weer heerlijk variëren.

Vanavond aten we vis. Mijn man zette geheel automatisch de pot gedroogde dille op tafel. Maar ik zag mijn kans schoon om verse dille op mijn vis te knippen, heerlijk. De kinderen begonnen gelijk te sputteren omdat ze dachten dat ik weer met koriander aan kwam zetten. Ze sloegen de verse dille voor de zekerheid toch maar af.

De verschillende stadia van de dille: vers groen, geel in bloei en de bruine zaden.

Ik heb dit jaar ook twee potten dille gekweekt, een om nu al te eten en een om lekker door te groeien tot aan de bloemen en de zaden, zodat ik ook kan oogsten voor de winter. De zaden zijn krachtiger van smaak dan het blad en de stelen. Voor wie de smaak van dille niet kent: het is licht geurend en heeft een zoetige smaak en is vooral lekker bij vis die niet al teveel gekruid is. Lekker naturel dat smaakt het best waardoor niet alleen de vis maar ook de dille zoveel mogelijk tot zijn recht komt.

De meeste kruiden hebben ook een medicinale werking. Nou ben ik daar nog niet zo erg in thuis dus zoek ik op in mijn Kruidengids. Dille staat bekend om zijn verzachtende en pijnstillende werking en helpt om lekker in te slapen. Meestal worden de zaadjes verwerkt in thee of als tinctuur. Van thee weten we hoe dat moet, maar tinctuur maken is van een andere orde. Voor het maken van tinctuur wordt het kruid in alcohol geweekt en staat vervolgens een week of twee te trekken. Daarna zeven door neteldoek en om te gebruiken een klein deel vermengen met water of sap. Als je dit wilt doen sla er dan een kruidengids op na voor de juiste verhouding en de werking.

De kruidentuin – Dag 34

De dagen lengen dus kunnen we weer volop kruiden gaan kweken. Ik kweek ze zowel in de keuken dicht bij waar het eten bereid wordt als ook buiten. Een aantal vaste kruidenplanten zijn winterhard dus kunnen het hele jaar geoogst worden zoals tijm. Maar dit jaar door de zachte winter hebben veel kruiden de winter overleefd, dus die hoef ik niet opnieuw te zaaien.

We zijn gek op Italiaans eten dus het zal niet verbasen dat basilicum ons favoriete kruid is. Van het vroege voorjaar tot ver in de herfst heb ik altijd wel een potje in de kweek en een voor direct gebruik. In de winter kweken lukt mij niet, dat heeft vast te maken met het aantal uren licht per dag, dan haal ik een potje in de winkel. Om zelfvoorzienend te worden zal ik daar op termijn een oplossing voor moeten verzinnen. Er zijn experimenten met speciaal licht, daar moet ik mij toch eens in gaan verdiepen.

Oogst 2012

Sinds ik volop pompoenen kweek is ook koriander een favoriet kruid geworden. Koriander past qua smaak heel mooi bij diverse pompoengerechten. Uiteraard ook bij de pompoensoep, waarbij eerst een scheutje yoghurt de soepkom ingaat, waarna een toefje koriander het geheel afmaakt. De afgelopen herfst hebben wij zoveel pompoengerechten gegeten dat ik uiteindelijk te weinig koriander had dus die staat bovenaan de lijst om grootschaliger te kweken.

Pas sinds een aantal jaren ben ik aan het experimenteren met zaad oogsten, maar dat lukt nog niet zo best. Daarvoor moet je kruiden tot bloei laten komen, maar vaak is het kruid al opgebruikt voordat het bloemen bevat. Ieder jaar neem ik mij voor om aparte oogstkruiden te zaaien maar ik heb nog niet echt een plek in de tuin gevonden waar ik ze kan laten staan. Dat is ook beslist een actie voor de komende periode.

Ook ben ik dol op lavendel. Niet alleen de geur is geweldig maar ook de blauwe kleur is schitterend in de tuin. Mijn moeder had vroeger al een grote bos lavendel in de tuin. Als ik uit school kwam haalde ik altijd mijn hand over de bos waardoor de heerlijke geur vrijkwam. Zo is het ook een genot om aan het eind van een zomerse dag de lavendel te besproeien met een nevel water, door de beweging van het water stijgt de geur op uit de zacht bewegende lavendel. En uiteraard moet ik dan altijd aan mijn moeder denken die, inmiddels al weer heel wat jaren terug, veel te vroeg is overleden.

Vorig jaar heb ik samen met vriendin Jenny Senhorst een bezoek gebracht aan Agnes Kruidentuin op Landgoed en Tuinderij Eyckenstein in Maartensdijk. Dat was ook een hele belevenis. Agnes kweekt talloze kruiden allemaal op biologische wijze. Zij verkoopt deze vers dan wel gedroogd. Voor het drogen heeft zij een zelfgebouwde droogkast. Ook geeft ze diverse workshops. Op mooie dagen is het daar goed toeven.

Kruiden zijn er niet alleen om het voedsel te verrijken maar ook voor de gezondheid of voor de genezende kracht. De laatste jaren verdiep ik mij steeds meer in de medicinale kracht van kruiden, maar ook dat vlot nog niet zo, daar is ook veel tijd en kennis voor nodig. Mijn ambities op het gebied van de kruiden kweken ligt hoger dan waar ik nu ben. Kortom daar is nog een wereld aan kennis te vergaren dus vervelen hoef ik mij nooit.