Moestuinmoeheid

Ik weet niet wat het is dit jaar maar ik kom maar niet op gang met de moestuin. Andere jaren begin ik al in februari binnenshuis te zaaien, gevolgd door het zaaien van spinazie in maart in de volle grond in de kas. Maar dit jaar is het anders. Mijn tuindagboek ligt er nog onbeschreven bij. Het plan is er, de zaden liggen klaar, maar verder is het nog niet gekomen. Inmiddels is het al begin april. Waarom ben ik nog steeds niet begonnen, vraag ik mij af?

Moestuin vorig jaar mei

Allerlei redenen passeren de revue. Aan de ene kant zijn wij druk geweest met de voorbereidingen van de komst van de schapen. Maar ook hadden we nog de nodige ingekuilde bomen en stuiken die de grond in moesten. Dat is wel een excuus maar dat weerhield mij er vorig jaar niet van om al in februari aan de slag te gaan, nadat in januari het moestuinvirus de kop op stak. Dit jaar geheel niet. Er zit meer achter.

Moestuinieren is zwaar werk, zeker op de klei. Aan het begin van het seizoen moet eerst de grond worden voorbereid en de bedden gemaakt. Veel van het werk doe ik alleen. Een aantal jaren geleden had ik een vriendin die hielp, maar zij heeft inmiddels weer een drukke baan en weinig tijd. Mijn man heeft alleen in de weekenden tijd om te helpen, maar ook hij is druk met andere zaken. En in je eentje ploeteren is niet fijn.

Het afgelopen jaar viel de oogst heel erg tegen en dan vraag je je af of de opbrengst al die inspanning wel waard is. Daar komt nog bij dat ik een heel jaar lang iedere week meerdere uren yogales heb gegeven, ook geen sinecure. Een lichamelijke inspanning waar heel wat tijd in ging zitten, hoewel daar weer veel energie voor terugkwam. En dan zijn er nog de pubers die liever voedsel eten uit de supermarkt, dan uit de eigen moestuin. Ook niet echt een motivator.

Oogst van vorig jaar

Dan is er ook de groene politiek waar het niet lekker loopt. Er is veel ruzie binnen de partij en dat is nog zacht uitgedrukt. Dit heeft vooral veel ergernis en frustratie opgeleverd. Vanaf oktober ben ik lichamelijk aan het kwakkelen gegaan met als klap op de vuurpijl een heuse griep, wat ik mij niet meer kon heugen zo lang was dat geleden.

Ook het idee dat ik straks weer massaal slakken moet gaan vangen, omdat er anders niets van de oogst overblijft is beslist niet aantrekkelijk. Zo maar even op vakantie gaan, al is het maar een paar dagen, zorgt voor een hoop geregel en de nodige voorbereidingen. Immers de moestuin heeft ieder dag aandacht nodig. Al met al niet echt steekhoudende argumenten om niet aan het moestuinieren te slaan, maar toch is de stapeling van de argumenten genoeg om niet in actie te komen.

Misschien moet ik constateren dat na zo’n 10 jaar moestuinieren de moestuinmoeheid heeft toegeslagen. Ik ben er wel een beetje klaar mee moet ik bekennen. En misschien is het ook wel goed om de grond een jaartje met rust te laten, stiekem hopend dat de slakken dan vanzelf verdwijnen, wat natuurlijk niet het geval zal zijn.

 

Kunst in de moestuin

De laatste prei van het afgelopen jaar hebben we in de moestuin laten staan om zaad te oogsten. Dat het zo mooi zou zijn had ik niet verwacht.

 

 

 

De oogst van 2015 valt tegen

Nu de herfst zich aandient is het tijd om terug te kijken op het achterliggende moestuinseizoen. Die is niet gunstig. De oogst van de moestuin is minder dan andere jaren. En wat we konden oogsten was van matige tot slechte kwaliteit, waardoor het genot om er van te eten ook niet is om over naar huis te schrijven. Het gevoel overheerst dat ik volgend jaar maar eens helemaal niets ga doen. Er is zoals andere jaren veel werk verzet en de opbrengst is schamel. Dat geeft weinig voldoening.

Lege plekken in de moestuin

Een paar dagen terug aten we de eerste savooiekool. De buitenbladeren waren wat aangevreten door de slakken, maar dat mocht te pret niet drukken. Na een grondige schoonmaakbeurt bleef er toch nog een mooie kool over. De teleurstelling was groot toen ik de eerste hap nam. Het smaakte gronderig, zo herken ik dat totaal niet. Alle inspanning voor niets.

Je begint danig aan jezelf te twijfelen, maar gelukkig ben ik niet de enige. De afgelopen dagen sprak ik veel mensen, vooral op de markt waar ik met mijn pompoenen sta, die allemaal vergelijkbare verhalen hebben. Een buurvrouw beklaagde zich dat ze andere jaren emmers vol met sperziebonen heeft, teveel om zelf op te eten. Dit jaar had ze niets. Herkenbaar, zelf heb ik ook geen enkele sperzieboon kunnen oogsten. Wat ik gezet had is door ongedierte kaalgevreten.

“De appeloogst valt ook tegen”, beklaagde een kennis zich, “op de appels die er zijn zit bijna overal wel een plekje, evenals bij veel aardappelen”. Ook dat herken ik. Met het fruit ging het ook al niet echt goed. Wij hadden de helft minder pruimen en peren omdat op het cruciale moment de storm alle bloesem had weggeblazen. Normaal maken we potten vol jam en ingemaakte stoofperen en nu zijn het er maar een paar.

Heel opvallend zijn de enorme grote eikels. Zo groot heb ik ze nog nooit gezien. Iemand merkte op dat het een teken is dat er een strenge vorst op komst is. Hoewel ik betwijfel of dit de oorzaak is van de grote eikels. Juist bomen die het slecht hebben (gehad) produceren extra vrucht om van nageslacht verzekerd te zijn. We zullen zien wat de winter brengt. “Als we maar weer een keer kunnen schaatsen”, merkte mijn zoon op. Van mij mag er ook wel weer een strenge vorst komen zodat de natuur de scheefgetrokken balans weer kan herstellen. Er zijn namelijk heel veel plaagdieren en de muggen zijn ook nog steeds actief, een beetje minder is zeer gewenst.

Eten uit de moestuin kan dodelijk zijn

Dat het eten uit eigen tuin ook gevaren met zich mee kan brengen las ik in de krant. Een Duitse man van 79 jaar is overleden na het eten van een zelfgekweekte courgette. De courgette maakt onderdeel uit van de komkommerfamilie (Cucurbitaceae). Van nature maken planten uit deze familie de giftige stof cucurbitacine aan om te voorkomen dat ze door dieren worden gegeten. In de loop der tijd hebben kwekers deze giftige stof eruit gekweekt. Maar dat gif, zo lees ik in de berichtgeving in de krant, kan zo nu en dan toch de kop op steken.

Courgettes uit eigen tuin

Ik wist hier niets van dus ben lichtelijk geschokt door dit bericht omdat ik zelf ook courgettes kweek. Maar naast de courgettes kweek ik ook komkommers en pompoenen, die zijn van dezelfde familie. Nu moet ik wel zeggen dat ik over het algemeen ieder jaar nieuwe zaden koop. De gewassen van de komkommerfamilie laten zich namelijk makkelijk onderling kruisen waardoor ik niet altijd de gewenste soort krijg.

De enige manier om ongewenste kruising te voorkomen is om de bloemen zelf te bestuiven. De insecten kijken namelijk niet zo nauw naar welke plant ze vliegen en maken ongewenste bestuiving mogelijk. Om dat te voorkomen zou ik iedere bloem dicht moeten binden en ze allemaal onderling moeten handmatig moeten bestuiven. Ik zie mij dat nog niet doen, dan kom ik nergens anders meer aan toe. Dit is ook precies de manier waarop de kwekers dat doen. Erg arbeidsintensief. Vandaar dat de zaden niet goedkoop zijn.

In het nieuwsbericht wordt melding gemaakt dat de vrouw van de overleden man ook ziek geworden is na het eten van de courgette, maar zij is toch weer hersteld, dus het gif is niet per definitie altijd dodelijk. En hoe de algehele gezondheid van de man was vertelt het nieuwsbericht niet. Voor (jongere) gezonde mensen zal het hooguit braken en buikloop tot gevolg hebben, dus zo ontzettend bang hoeven we daar ook weer niet voor te zijn.

Naast ongewenste kruisingen is ook de aanmaak van ongewenste gifstoffen niet wenselijk dus een extra reden om volgend jaar gewoon weer zaden bij de biologische kweker te bestellen.

 

Wat eten we vanavond?

Dit is de meest gestelde vraag in ons gezin. “Eten we nu al weer snijbonen!” zei mijn zoon vanavond. “Ja, we eten weer snijbonen. Niets mis mee toch?” “Maar gisteren aten we ook al snijbonen”, argumenteerde hij. “Dat klopt”, zei ik, “maar toen was het een ander gerecht.” “Ik heb genoeg van de snijbonen, we eten altijd hetzelfde”, klaagde hij.

Snijbonen uit eigen tuin

Nu is dat wat kort door de bocht, want we eten heust niet iedere dag snijbonen, maar soms is eten uit de moestuin niet altijd even makkelijk. De oogst komt in golven. Als iets klaar is om geoogst te worden dan is het ook ineens veel. Dat herinner ik mij al van vroeger toen mijn grootvader een moestuin had. Dan kregen wij een zak sperziebonen en aten we een hele week sperziebonen.

Toch biedt onze moestuin veel meer dan alleen snijbonen dus eten we ook geregeld andere groenten. En van kinds af aan vinden ze snijbonen al lekker, dus het is niet de weerzin tegen snijbonen maar tegen de frequentie. Toch proberen we er iedere keer weer een ander gerecht van te maken. De ene dag gewoon met aardappelen en vis of vega, de andere dag als bijgerecht bij Indonesisch en de volgende dagen in een omelet of een pastasaus.

Nu zijn het snijbonen, vorige maand de peultjes en de spitskolen, de maand daarvoor bakken met sla en de volgende maand komen de pompoenen al weer los. Tussendoor hebben we nog snijbiet, rode biet, tomaten, courgettes, uien en aardappelen die we per keer uit de tuin halen. De paprika’s en de aubergines doen het dit jaar niet zo goed. Voordat we ze kunnen oogsten hebben de slakken ze al uitgehold. Volgend jaar weer een kans.

De kinderen zijn niet altijd even tolerant als het om eten uit de tuin gaat. Soms ergert het mij, maar meestal negeer ik het met de gedachte dat het pubers zijn die graag willen provoceren. En ik weet zeker dat ze later nog vaak zullen terugdenken aan het eten uit eigen tuin. Misschien beginnen ze dan zelf wel een moestuin.  🙂

 

De aardappelen in zak gaan goed

Inmiddels staan de aardappelen in zak, die ik in maart heb gepoot en in de kas had gezet, al weer een aantal weken buiten. Ze doen het goed. De groei is verder dan de aardappelen die ik in april in de volle grond heb gepoot. Niet verwonderlijk natuurlijk, want ze zijn eerder gepoot en stonden er lekker warmpjes bij. Ze moeten echter wel, in tegenstelling tot die in de volle grond, apart begoten worden.

Aardappel in zak

Vorige week heb ik er nog maar een laag aarde in de zakken bijgegooid, want ik zag al een aardappel uit de aarde tevoorschijn komen. En aardappelen die het daglicht zien worden groen door de toename van solanine en zijn dan gelijk minder goed eetbaar. Het is algemeen bekend dat een groene plek op een aardappel duidt op gif.

Anders dan bij de tomaat kan bij de aardappel het groen weggeschild worden, maar beter is het om ze goed bedekt onder de grond te houden. Een groene, dat wil zeggen onrijpe, tomaat kan beslist niet gegeten worden, van 25 mg kunnen we al ziek worden en 400 mg kan dodelijk zijn.

Zoals het er nu uitziet lijkt het experiment met de aardappelen in zak te gaan slagen. Ik denk dat we over niet al te lange tijd al de eerste aardappelen kunnen oogsten. Dat zou mooi zijn want de laatste lichting van vorig jaar is nu echt op. En dat is dan eerder dan vorig jaar!

 

De ganzenvoet staat er weer in

Op dit moment ziet de moestuin er schitterend uit. Alle bedden zijn mooi aangeharkt en onkruidvrij gemaakt. Alleen het bed van de prei is nog wat rommelig, want nog niet alle prei is geoogst. De afgelopen week was het vakantie dus hadden wij gelegenheid om flink wat werk te verzetten in de moestuin alsook voor ons permacultuurproject. Zo hebben we het eerste pootgoed in de moestuinbedden aangeplant. Inmiddels zijn alle ganzenvoetbedden vol gezet. Wat is nu weer ganzenvoet vraag je je vast af?

Aan de melde herken je de ganzenvoet

Ganzenvoet, ook wel amarantenfamilie genoemd, wordt zo genoemd omdat bij een aantal soorten in de familie de bladeren wat weg hebben van een ganzenvoet. Het is een zeer uitgebreide familie die vooral in gematigde streken voorkomt. Nu weet je nog niets natuurlijk. Spinazie en rode biet vallen daaronder. Maar juist spinazie zaai ik altijd vroeg in de kas en pas later in het seizoen buiten. In ons geval hebben we rode biet en snijbiet in het ganzenvoetbed aangeplant. Ik heb twee soorten rode biet gezaaid en gekleurde snijbiet.

Vooral de snijbiet doet het ieder jaar weer goed. De jonge blaadjes zijn vooral vroeg in het jaar heerlijk. De rest van het jaar zijn het vooral de stengels die gegeten worden. Voordeel is dat ze winterhard zijn en de hele winter geoogst kunnen worden. Altijd handig als ik even niet weet wat ik moet eten dan is er altijd wel snijbiet te vinden. En snijbiet met zijn diversiteit aan kleuren heeft nog een esthetisch aspect, de gekleurde bladeren zijn een sieraad voor de moestuin en op je bord.

Nu bij het schrijven van dit berichtje kom ik er achter dat quinoa ook verwant is aan de ganzenvoetfamilie, dat wist ik dus niet. Is ook iets wat ik niet in de moestuin zaai, dus hoef ik niet echt te weten. Ook lid van de ganzenvoetfamilie is melde. Nou daar struikel je over in de gehele tuin. Een echte woekeraar die altijd weer opduikt in de composthoop, maar wel eetbaar is en waar je niets voor hoeft te doen.

Aangeharkte moestuin met paadjes van houtsnippers

Snijbiet ergens vorig jaar zomer

Rode biet

Experimenteren met kweken

De tafel in de serre staat vol met kweekgoed. Ik kweek alles voor, want hier in de klei verdwijnen zaden gewoon. De eerste jaren hier op de klei was ik verbaasd hoe weinig er op kwam als ik gewoon in de volle grond zaaide. Van alle maiskorrels die ik ooit in de grond gestopt heb is er maar 1 opgekomen. En zo heb ik nog meer voorbeelden. Ik was teleurgesteld. De Betuwe staat juist bekend om zijn vruchtbaarheid, kijk naar al het fruit wat er groeit. Maar groente is toch een heel ander verhaal.

Voorheen woonde ik op veengrond dat ging een stuk makkelijker. De grond even voorbewerken, zaad erin en groeien maar. Met dat referentiekader verhuisde ik naar de Betuwe. Na een eerste mislukte seizoen ben ik maar plantjes gaan kopen, later gevolgd door zelf uit zaad in huis voorkweken. Daar heb ik nu veel ervaring mee dus lukt altijd.

Na het binnenshuis zaaien, ook wel voortrekken genoemd, verspeen ik de jonge plantjes in wat grotere potjes die als ze groot genoeg zijn en de weersomstandigheden het toelaten direct de grond in kunnen. Maar dat verspenen is een hoop priegelwerk dus ben ik altijd op zoek naar andere en vooral snellere methoden. De meest voordehand liggende oplossing is het direct in een wat groter bakje zaaien. Maar dat betekent een hele hoop bakjes en dus een hele hoop kweekruimte. Dat gaat niet lukken, dus ben ik nog steeds op zoek naar alternatieven.

Bij de tuincentra zijn speciale kweekbakjes te koop met afzonderlijke losse bakjes of een tray waar in kleine compartimenten gekweekt kan worden. Even googelen of een bezoekje aan het tuincentrum en je vindt er genoeg. Maar die bakken zijn vaak duur zeker in de hoeveelheden waarin ik kweek. Maar ook daar zijn creatieveling opgestaan met oplossingen.

Zo zijn er mensen die van krantenpapier kweekbakjes in elkaar rollen. Leuk als je maar een paar plantjes gaat opkweken en veel vrije tijd hebt. Bij mij gaat het in honderden tegelijk en ik zie mijzelf al honderden bakjes in elkaar vouwen. Daar beginnen we dus maar niet aan. Maar vorig jaar las ik over het gebruik van wc-rollen. Kijk dat leek mij nog wel te doen. Daar heb ik vorig jaar een experimentje mee gedaan, maar dat lukte toen niet erg. De hoge rolletjes waren instabiel en daardoor lastig in gebruik.

Experiment met wc-rollen

Dit jaar las ik weer over het gebruik van wc-rollen maar nu had iemand de rolletjes doorgeknipt en in een soort vierkantje gevouwen. Dus ben ik weer aan het experimenteren geslagen. Twee kweekbakken heb ik er mee vol gezet. Maar ik moet nu constateren dat ook dat niet echt werkt. Het is namelijk de kunst om precies 1 zaadje in zo’n rolletje te krijgen. Ook dat is al een heel gepriegel. Dat is mij dus niet echt gelukt met als resultaat soms twee (of zelfs meer) jonge plantjes in een rolletje en soms helemaal niets. Dan moet ik dus alsnog gaan verspenen en dat was nou net niet de bedoeling.

Conclusie:
Ik blijf gewoon zaaien zoals ik dat al jaren doe:
• De allerkleinste zaden (koolsoorten, tomaten) kweek ik gewoon in een grote kweekbak;
• De iets grotere zaden (biet, komkommer) kweek ik per stuk in kleinere bakjes;
• De grootste zaden (bonen, pompoen) gaan direct in nog grotere bakjes.

Kweekbak met kleinere zaden

Grotere bakjes met een zaadje

 

Aardappelen kweken in een zak

Tot nu toe heb ik alleen aardappelen gekweekt in de volle grond. Het is zwaar werk. Het planten is niet zozeer het probleem maar de aardappelen oogsten uit de zware klei is geen gemakkelijke klus. Vaak komt het ook voor dat we niet alle aardappelen opgraven en dan komen we ze het volgende jaar nog tegen. Dit weekend groef ik zelfs nog een paar aardappelen op van twee jaar geleden, herkenbaar door de specifieke rode kleur die we toen gepoot hebben.

De leuke tas van de Gamma

Soms vraag ik mij af of het niet simpeler kan dus ben ik op onderzoek uitgegaan. In de boeken tuinieren met kinderen zijn voorbeelden van het kweken van aardappelen in een emmer of een kist. Dat schiet bij ons niet op met hoeveelheid die wij verbouwen. Maar toch ging het idee wel die richting uit want op internet kwam ik diverse filmpjes tegen over het kweken van aardappelen in zakken. Tijd voor een experiment.

Stap 1 is het vinden van de juiste zakken om de aardappelen in te kweken. Ik ben diverse tuincentra afgegaan maar kwam niets bruikbaars tegen. Toen door naar de Gamma. Daar kwam ik terecht bij zakken om puin af te voeren, maar die zijn weer veel te groot om mee uit de voeten te kunnen, dus vroeg ik het aan een verkoopster. “Nee kleinere zakken zijn er niet”, zei ze, “maar waarom gebruik je niet gewoon de Gammatassen? Die kosten maar 1 euro.”

Ik was blij verrast met de fijne meedenkactie van de verkoopster, daar heb je wat aan! En de tassen die ze in het assortiment hebben zijn nog geweldig leuk ook. Dus nam ik er een stapel mee naar huis. Een paar dagen later kwamen mijn man en ik in een winkel voor tuingereedschap en daar stuitten wij op aardappelkweektassen. Ze bestaan dus wel. Maar we schrokken van de prijs: 2 stuks voor € 19,95. Dat hebben wij slimmer gedaan constateerde ik.

Afgelopen weekend zijn we aan de slag gegaan. Eerst heeft mijn man met de boormachine een paar gaten in de tassen geprikt. Daarna de tassen gevuld met aarde en compost en per tas 4 aardappelen van het afgelopen jaar uitgepoot. Voorlopig staan ze nog even in de kas. Als het weer beter wordt zetten we ze gewoon buiten.

Aardappelen selecteren

Gaten prikken in de bodem

In de aarde met compost poten

Op een rij in de kas

Een allerleukst filmpje van een Engelsman die aardappelen in potten kweekt (in plaats van in zakken), wil ik jullie niet onthouden. Het eerste filmpje is het planten en filmpje nummer 2 het oogsten. Het enthousiasme van de oogst is aanstekelijk. Nu nog kijken of het bij ons zo succesvol wordt.

 

 

Het zaaiseizoen is gestart

Dit weekend zijn we druk geweest met allerlei voorbereidingen voor het nieuwe tuinseizoen. Van de gesnoeide hazelnoot is zoveel hout af gekomen waardoor heel wat tijd besteed moet worden aan het afvoeren. De dikkere takken zijn goed voor de kachel maar moeten in stukken gezaagd worden. Sommige takken zullen dienst gaan doen als bonenstaak en de rest wordt versnipperd. We hebben inmiddels weer zo’n grote stapel snoeihout dat we op het punt staan om of zelf een houtversnipperaar aan te schaffen of er maar weer eens een te huren. Daar zijn we nog niet over uit.

Snoeien van de hazelaar

De oprijlaan en het erf moest ook hoognodig onderhanden genomen worden. Hele plaggen met gras hebben zich vastgezet op de stenen. Een lastig karwei om dat weer los en schoon te krijgen. En aan het eind van de winter ligt er onder de heggen zoveel bladeren dat moet gewoon een keer weggehaald worden. De nieuwe komposthoop blijkt een uitkomst. We hoeven daarom niet ver te lopen om de bladeren af te voeren.

Ook de ramen van de grote kas waren toe aan een schoonmaakbeurt. Door groene aanslag leek het net of er een sluier over de ramen hing, waardoor de zon natuurlijk ook een stuk minder kans heeft om binnen te komen. Dus moest ik flink aan de slag. Maar ja hoe doe je dat als je niet overal wil lopen. De aarde en het bodemleven is tot rust gekomen en dat willen we niet verstoren. Maar als een ware ballerina heb ik met heel wat kunst en vliegwerk de klus geklaard, met de nodige spierpijn als gevolg. Alleen het dak aan de buitenkant moet nog, maar dat is lastig, zeker nu de grond zo drassig is.

Het eerste zaaigoed en het scheve watervat

Na het soppen van de ramen van de kas heb ik de eerste gewassen uitgezaaid. Vorige week hadden wij al een flinke laag compost in de kas aangebracht, dus nu kon er gezaaid worden. Ik had nog zelf geoogst zaad van afgelopen jaar van paksoi, rucola en pluksla, die kunnen nu onder glas al uitgezaaid worden. Maar ik heb ook nog spinazie, raapstelen en een laatste restje rode eikenbladsla gezaaid. Deze week ga ik nog wat kruiden zaaien voor in de vensterbank. Heerlijk, ik verheug mij nu al op sla met verse kruiden.

Ons watervat naast de kas is wat verzakt dus die moet weer worden rechtgezet. Diverse gangen van dieren hebben het vat een kant op doen hellen. Zodra hij weer op zijn plek staat kan hij weer regenwater gaan opvangen zodat ik het zaaigoed nat kan houden met regenwater. Dat bespaart kraanwater en een loop door de tuin met de gieter.