Koeien met oorbellen

Een vriend van mij is kunstenaar. Hij schildert geregeld koeien. Dat doet hij zeer waarheidsgetrouw tot aan de oormerken aan toe, hoewel zeer subtiel. Het is net of ze oorbellen dragen, dacht ik bij mijzelf bij het zien van een van zijn laatste werken. We zijn er inmiddels aan gewend dat koeien in de wei lopen met van die gele plastic plakkaten aan hun oren. En nog in ieder oor een. Eigenlijk best wel raar.

Ik ben in mijn archief gedoken want ik had ooit een artikel gelezen over de biologisch-dynamische boer Thom de Groot uit Grouw, die weigerde zijn koeien te oormerken. “Het is pijnlijk en respectloos. Ik zie het als pure mishandeling”, zei hij, dus weigerde hij zijn koeien van de gele oormerken te voorzien. Vorig jaar nam de Voedsel- en Warenautoriteit al zijn 12 koeien in beslag om reden van verwaarlozing. “Ja, ze zijn niet al te vet, bij mij krijgen ze wat de natuur biedt, ik voer ze niet bij met krachtvoer. Maar verwaarloosd zijn ze beslist niet. Het is puur omdat ik de oormerken weiger.” gaf hij ter argumentatie.

De Groot is niet de enige oormerkweigeraar. Een groepje van dertig boeren wordt al sinds de invoering in 1991 gedoogd. Om de koeien te verhandelen moeten ze een DNA-monster en een foto aanleveren. Zij pleiten al jaren voor een ander registratiesysteem, bijvoorbeeld een chip zoals bij paarden het geval is. Ook kost het deze boeren jaarlijks veel geld aan melktoeslagen en Europese subsidies die ze mislopen omdat ze niet meegaan in de wettelijke regeling van het oormerken.

Schilderij De Werkhovense koe van E.J. Bijl

Hier is duidelijk sprake van de omgekeerde wereld. Wil je het goede doen voor je dieren, de natuur, de planeet en het milieu dan wordt je gepakt. Ik wordt altijd zo verdrietig van dit soort berichten. Ik hoop maar dat er een andere vorm van registreren komt zodat het dier weer gewoon dier kan zijn zonder die rare oorbellen. Dan kan mijn schilderende vriend gelijk weer aan de slag met nieuwe schilderijen.

Nog meer koeien op stal

Dat is nu echt weer een mannending: een grote kop in de krant De Gelderlander: “Multimiljonair gaat voor megastal”. Met 1445 koeien wil internetmiljonair Kees Koolen de grootste boer van de wereld worden. Natuurlijk is er niets mis met een beetje ambitie zeker niet als je daarmee tegemoet komt aan het groeiend voedseltekort in de wereld. Maar om dit nu in ons kleine landje te ambiëren slaat kant nog wal. Nederland is een van de dichtst bevolkte gebieden ter wereld en onze veestapel met zijn CO2 uitstoot en mestoverschot vormt nu al een probleem.

Koeien op stal

In mijn vorige blog pleitte ik nog voor weidemelk en de koe in de wei, hetgeen het welzijn van de koe ten goede komt. Met de komst van deze megastal komen er nog meer koeien op stal te staan. Al zou zo’n megabedrijf zijn koeien naar buiten willen doen dan moet hij over een fikse hoeveelheid grond beschikken. Hierdoor zal de mens en de natuur nog wat verder moeten inschikken. Dat zie ik er niet van komen. Gedeputeerde Staten van Gelderland heeft zijn medewerking al toegezegd omdat de vergunningaanvraag geheel volgens de regels is ingediend. Laten we ons nu leiden door wet- en regelgeving alleen? De koe als productiemiddel, is dat dan al wat telt?

Met de 1445 melkkoeien in Nederland wordt Koolen niet de grootste boer ter wereld. Dat is slechts een aandachttrekker voor in de krant. Hij blijkt in Brazilië en Zuid-Afrika al grote melkveebedrijven te bezitten en wil nog veel verder uitbreiden. Wat deze mijnheer zou sieren is als hij zijn ambities ergens in een ontwikkelingsland ten uitvoer gaat brengen. Voedsel dicht bij de bron waar het welkom is en waar nog voldoende ruimte is om koeien lekker buiten te laten lopen.

Met deze ambitie tart Koolen niet alleen dierenwelzijn, maar ook de boeren die niet zoveel geld hebben om de commercie van fosfaatrechten te weerstaan, waardoor ze hun geliefde vak niet langer kunnen uitoefenen. Ik hoop dat het wat de ambities van Koolen in Nederland betreft bij een hoop geblaat en weinig wol blijft en dat de ambities door gezond boerenverstand wordt ingedamd. In Nederland zullen we moeten verduurzamen willen we nog een gezonde bedrijfstak en een gezond leven willen behouden. Dat betekent minder CO2 uitstoot en dat wordt alleen bereikt met de koeien gewoon lekker in de wei te laten lopen. Daar worden wij niet alleen gelukkiger van maar de koeien ook.

Wat voor melk koop jij?

Koeien horen in de wei. Toch? Of zijn we zo ver afgedwaald dat de koe verworden is tot een productiemiddel? Ik hoop van niet. Een agrarisch land als Nederland staat bekend om haar molens, uitgestrekte akkers, bijzondere wolkenluchten, waterpartijen maar vooral om haar zuivelproducten en daar hoort onlosmakelijk de in de wei lopend koe bij.

Door het loslaten van het melkquotum zijn boeren massaal bezig hun melkveestapel uit te breiden. Wonend op het platteland is dat duidelijk te zien. De ene na de andere grote stal is in de afgelopen maanden aangelegd. Meer koeien houden betekent ook meer werk. Omdat koeien op stal houden minder arbeidsintensief is blijven steeds meer koeien binnen. Maar hebben de boeren zich niet afgevraagd dat ook hieraan grenzen zitten?

Uit onderzoek blijkt dat koeien die op stal staan voor meer CO2 uitstoot zorgen dan koeien die gewoon lekker in de wei kunnen lopen. Dus kun je op je klompen aanvoelen dat nu het aantal liters melk dat geproduceerd wordt niet meer maatgevend is er andere meetwaarden tot beperkingen zullen leiden. Binnenkort gaan de boeren gemeten worden op hun CO2 uitstoot, waarmee de keuze ontstaat om minder melkvee te houden of meer melkvee buiten te laten lopen omdat koeien in de wei minder CO2 uitstoot tot gevolg heeft.

Zeker nu de duurzaamheidsorganisatie Urgenda met groot succes de overheid via de rechter heeft laten dwingen de CO2 uitstoot in Nederland sterker terug te brengen dan zij van plan was, zal de agrarische sector, als een van de belangrijkste bedrijfstakken, daar niet aan ontkomen. Maar niet alleen de CO2 uitstoot is een meetwaarde waar boeren mee te maken krijgen ook de publieke opinie spreekt mee. In 2012 is het convenant Weidegang door 65 organisaties ondertekend, waarmee zij zich inzetten voor het terugbrengen of behouden van de koe in de wei, met als doel het stimuleren van het natuurlijk gedrag van de koe.

Inmiddels zijn steeds meer weidegangzuivelproducten te koop met de garantie dat de melk afkomstig is van koeien die in de wei lopen. Supermarkten die het convenant Weidegang ondertekenden hebben de verantwoordelijkheid het zuivelassortiment uit te bereiden met weidegangproducten. Ook als consument kunnen wij wat doen om te voorkomen dat de koe een productiemiddel wordt. Wij kunnen namelijk de keuze maken in de supermarkt om zuivelproducten te kopen van weidekoeien.

 

Koe in de wei beter voor het milieu

Wat is er nu mooier op het platteland dan koeien die lekker in de wei staan te grazen? Dat hoort gewoon bij onze cultuur. Helaas zien we dit steeds minder. Niet omdat er minder koeien zijn en we minder melk drinken, maar omdat ze gewoon vaker op stal staan. Het is voor de boeren namelijk een stuk makkelijker om ze binnen te houden. Door de supermoderne loopstallen met hun robot gestuurde melkmachines zijn de koeien zelf in staat om zich te laten melken. Dit scheelt menskracht. Maar of de koeien dat zelf zo leuk vinden is nog maar de vraag.

Koeien in de wei (eigen foto)

Als ik zie hoe blij de koeien zijn als ze na een lange winter op stal voor het eerst de wei in gaan, dan gaat er toch niets boven het lekker grazen in de open lucht. De buitenlucht is goed voor de mens, wordt er altijd gezegd. Vooral een beetje zon is goed voor ons en zorgt ervoor dat voldoende vitamine D wordt aangemaakt, nodig voor de opbouw van botweefsel. Maar zonlicht maakt ook dat we ons gelukkiger voelen doordat de aanmaak van het hormoon endorfine wordt gestimuleerd.

Waarom zou de buitenlucht voor dieren dan niet gezonder zijn? Uit cijfers van het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) blijkt dat er nog een reden is om de koeien lekker buiten te laten lopen. Het is namelijk ook nog eens beter voor het milieu. Als ze permanent op stal staan wordt er per koe 8 kilo meer ammoniak geproduceerd doordat urine en mest met elkaar reageren. Wanneer vervolgens de mest wordt uitgereden treedt er nogmaals een reactie op.

Als kind logeerde ik geregeld bij mijn oom en tante op de boerderij. Ik vond het altijd geweldig om aan het eind van de dag samen met nichtjes en neefjes de koeien uit de wei te halen. Dat koste weinig moeite want ze wilden niets liever dan naar de stal om gemolken te worden. Met een beetje hart voor de dieren moet toch iedere boer zijn koeien lekker in de wei laten grazen lijkt mij. Zo moeilijk is dat niet. Zeker nu wetenschappelijk bewezen is dat het ook nog eens goed is voor het milieu.

Nog beter is het om minder melk of melkproducten te gebruiken, daar is de grootste winst te behalen wat het milieu betreft. De koe zelf stoot namelijk heel wat CO2 uit en wordt gezien als een van de ergste veroorzakers van het broeikaseffect, vooral als we de vleeskoeien meerekenen. Om de koe van voldoende gras te voorzien wordt het milieu ook nog eens belast door het gebruik van kunstmest en antibiotica.

Ter illustratie hoe leuk het is als koeien, na een lange winter op stal, voor het eerst op een mooie voorjaarsdag de wei ingaan en ze te zien huppelen en springen van blijdschap omdat ze lekker naar buiten mogen, hierbij nog een filmpje.

 

 

De koe hoort in de wei – Dag 326

Ik kom uit een boerenfamilie. Mijn beide grootvaders hadden melkkoeien evenals een aantal van mijn ooms en tot op de dag van vandaag een aantal van mijn neven en nichten. Een koe hoort in de wei, ik weet niet beter. Toch is dat helemaal niet meer zo vanzelfsprekend. Zelfs in ultramoderne loopstallen komen koeien niet meer buiten. Maar boeren komen daarop terug en dus zie je tegenwoordig toch wel weer meer koeien in de wei staan. Zoals het hoort.

Foto: Freek Mayenburg

Ondanks dat een koe een behoorlijk vervuilend dier is brengt zij wel een hoop lekkers voort in de vorm van zuivelproducten. Hoewel ik nagenoeg geen melk drink eten we heel wat kaas, boter, room, yoghurt, ijs en natuurlijk de niet te versmaden kwark. Hoe kan je beter je dag beginnen dan met een overheerlijke bak kwark met noten, gedroogde vruchten en zemelen. En helemaal zonder melk kunnen we niet want onze kefir wordt gemaakt van melk.

Laatst zei een van mijn jongens: “Mam, je mag toch helemaal geen melk.” Hij had het natuurlijk over het feit dat ik vegetarisch ben. Dus moest ik hem duidelijk maken dat ik alles MAG eten, maar dat ik gewoon niet alles WIL eten. Daarnaast noemde ik even op wat er allemaal van melk gemaakt wordt zoals kaas, boter en kwark, dat had hij bij zijn opmerking even over het hoofd gezien. Zelfs een lekker stuk taart is bereid met zuivel.

Veganistisch (dat wil zeggen totaal geen dierlijke producten nuttigen) zal ik nooit worden, dat is mij te rigide, dan kan je bijna niets meer eten en drinken en moet je voortdurend opletten op wat je in je mond stopt en dat wil ik niet. Ook wil ik het andere mensen niet moeilijk maken. En een mens is nu eenmaal in de overlevering groot geworden op dierlijke producten. Jezelf daar geheel van onthouden kan niet goed zijn voor je lichaam. Tenslotte hebben wij bepaalde vetten, mineralen en vitaminen nodig om gezond te blijven.

Dat het melken van een koe een onnatuurlijke proces is realiseer ik mij terdege, maar op zich hoeft een koe daar niet onder te lijden, zeker niet als zij lekker de hele dag kan gaan en staan waar ze wil. Toch maak ik mij ook zorgen om de nieuwe regelgeving rondom de productie van melk. Het melkquotum gaat verdwijnen, daardoor is de kans aanwezig dat er megastallen met een monocultuur ontstaat en dat de koeien dan echt uit de wei verdwijnen en dat wil ik zeker niet. Milieudefensie voert momenteel actie voor het behoud van de koeien in de wei en dat wil ik van harte ondersteunen.

Ik ben lid van Milieudefensie. Jij ook?

 

Hoeveel rundvlees eet jij per dag? – Dag 175

Gisteren stond er een interessant artikel in de NRC met als kop: “Het ergste vlees is rundvlees”. Sinds de berichten in de jaren ’90 over de gekke-koeien-ziekte ben ik al gaan twijfelen over het eten van rundvlees. Ook andere diersoorten krijgen bij tijd en wijle de volle laag. Zo heeft bijvoorbeeld kip met zijn antibioticaschandalen in de afgelopen jaren bij mij geen positieve reputatie nagelaten. Daarnaast weet ik dat vlees eten niet alleen dierenwelzijn te kort doet maar ook behoorlijk belastend is voor het milieu. Al die redenen op een rij heeft mij er jaren geleden al toe doen besluiten om geen of in ieder geval zo min mogelijk vlees te eten.

Foto: Glow Images via NRC

Om vlees te produceren is veel landoppervlak en water nodig, niet alleen om de dieren op te houden en ze te laten grazen of wroeten, maar ook vanwege productie van graan dat als voer wordt gebruikt. Een derde van alle graan dat wereldwijd wordt verbouwd gaat op aan veevoer. Door de monocultuur die hierbij ontstaat is ook nog eens veel kunstmest nodig. De grond voor vleesconsumptie moet concurreren tegen voeding voor de mens, biobrandstof en houtproductie. Er wordt wel beweerd dat de hongersnood in een klap is opgelost als we geen vlees meer zouden eten.Ik was dus al redelijk op de hoogte van de impact van onze vleesconsumptie op ons milieu. Dus bevreemd het artikel in de NRC mij niet, maar door de nieuwste cijfers vooral het grote verschil tussen rundvlees en andere eiwitproducten is het toch weer schokkend om te vernemen hoeveel impact het wel niet heeft. Het verschil in het produceren van rundvlees ten opzichte van kip, varken, eieren en melk op een rij:

Voor de productie van 1000 kilocalorieën rundvlees is nodig:

147 m² land

1,6 m³ water

Voor de productie van 1000 kilocalorieën kip, varken, eieren of melk is nodig:

5 m² land

0,15 m³ water

De onderzoekers wijzen erop dat rundvlees zo slecht scoort omdat de omzetting van het voer dat ze eten (gras, hooi en bieten) naar spiermassa niet erg efficiënt is. Ook stoten runderen veel meer broeikasgassen uit dan andere eiwitproducenten. Niet goed voor het milieu dus. Maar ook voor onze gezondheid is te hoge inname van eiwitten niet aan te bevelen. Even googelen en je vindt allerlei artikelen over hoe slecht het eten van rood vlees is en dat teveel eiwitten de gezondheid ook niet ten goede komt en een mogelijke oorzaak is van het ontwikkelen van kanker.

Landbouwbiologen hebben eerder dit jaar in het blad Nature (5 maart 2014) opgeroepen om het eten van rundvlees te beperken tot maximaal 300 gram per persoon per week. Dat intrigeerde mij dus hebben wij even op een rij gezet hoeveel rundvlees er in ons gezin wordt geconsumeerd. Wij komen op een hoeveelheid van maximaal 350 gram per maand voor ons hele gezin bestaande uit 4 personen! En dat betekent niet dat wij extra veel andere eiwitproducten consumeren, in tegendeel. We eten geregeld scharreleieren en we drinken biologische melk en de vleeswaren die gegeten worden zijn meestal van varkensvlees, maar de hoeveelheiden zijn bescheiden. Kip scoort in ons gezien nog lager dan rundvlees. Ik kan een ander eetpatroon iedereen aanraden, misschien even wennen maar het is mogelijk.

 

Een eland vervuilt meer – Dag 58

Mijn zoon kwam uit school en zei: “Mam weet je dat een koe heel vervuilend is voor het milieu?” “Hoe dat zo?” vroeg ik hem. “Hij boert en laat scheten en stoot daarmee allerlei gassen uit”, zei hij. Aha mijn scherpzinnige mannetje in de bocht. Hij deed mij weer eens glimlachen. “Ja, dat weet ik”, zei ik blij, “daarom eet ik ook bijna geen vlees.” Later hadden we het er weer over en ik vroeg hem in wat voor les hij dat had meegekregen. “O maar dat heb ik niet op school gehoord maar in de tv-reclame.” Toen was mijn nieuwsgierigheid helemaal gewekt.

Eigen foto

Hij liet mij op YouTube de reclame zien van de nieuwste Volvo plug-in hybrid die zo weinig vieze lucht uitstoot dat hij rustig in een gebouw kan rijden. Maar helaas kwam er geen koe in de commercial voor maar wel een eland. Hij had dus ergens de klok horen luiden en de vertaling gemaakt naar vervuilende koeien. Want ja, waar in het dagelijks leven vind je zomaar een eland? En koeien zie je hier in overvloed. Maar dit was natuurlijk weer mooi voer voor een blogje.

Even googlen en de cijfers over de vervuilende veeteelt vliegen je om je oren. Het is alleszins aan te bevelen om minder vlees te eten, want als we allemaal 1 dag in de week geen vlees eten bespaart dat net zo veel CO2-uitstoot als het van de weg afhalen van 1 miljoen auto’s. Dat zijn nogal getallen. Dus minder vlees eten komt het milieu absoluut ten goede. Dit lijstje met berekeningen circuleert nu al heel wat jaren op internet en is nog steeds niet achterhaald. Dus de redenatie dat een koe vervuilend is voor het milieu dat klopt. Vooral als er veel bos moet worden gekapt om de koeien van voedsel te voorzien.

Maar klopt het allemaal wel dat een auto minder CO2 uitstoot dan een koe? In het voorbeeld van de auto met super technologie zal dat vast kloppen. Maar dan kijken we ook maar vanuit één invalshoek, want wat kost het wel niet om zo’n auto te bouwen? Alle materialen komen rechtstreeks uit de aarde en tasten daarmee de aarde aan. En de energie die nodig is om de grondstoffen uit de aarde te halen en om er een auto van te bouwen zijn in de berekening ook niet meegenomen. Dan mag de uitstoot van de auto wel minder zijn dan een koe of welk ander dier dan ook, maar dat wil nog niet zeggen dat het beter is voor het milieu.

Cijfers zeggen dus ook niet alles en kunnen, als we niet opletten, zo voorgespiegeld worden dat het allemaal heel erg mooi lijkt. Laten we ook hierbij alert blijven op de ons voorgeschotelde informatie. Gewoon de fiets pakken en met de trein reizen is altijd nog beter voor het milieu dan het bezitten van een eigen auto die het merendeel van de tijd stilstaat. En er is niets mis mee om af en toe een stukje vlees te eten, maar dan wel van koeien die gewoon heerlijk in de wei hebben gestaan.